Mâm ngũ quả ngày Tết mang ý nghĩa gì? Nên chọn trái cây nào cho mâm ngũ quả?

Mâm ngũ quả ngày Tết là một trong những nét văn hóa tốt đẹp được lưu truyền bao đời nay của người Việt Nam. Tùy theo vùng miền mà việc bày biện mâm ngũ quả sẽ bao gồm các loại trái cây khác nhau. Tuy nhiên, về cơ bản thì mâm ngũ quả sẽ gồm 5 loại trái cây được bày lên mâm, chưng trên bàn thờ tổ tiên hoặc có thể đặt trên bàn tiếp khách tùy gia đình. 

Mâm ngũ quả là gì?

Mâm ngũ quả là mâm trái cây gồm có khoảng năm loại trái khác nhau được người Việt bày biện chưng trong những ngày Tết Nguyên Đán, mang ước nguyện của gia chủ mong có được một năm mới gặp nhiều điều may mắn, vạn sự như ý.

Mâm ngũ quả ngày Tết là một trong những nét văn hóa tốt đẹp được lưu truyền.

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Có thể nhiều người sẽ ngạc nhiên tại sao lại là ngũ quả mà không phải là con số nào khác? Theo quan niệm của người Việt, con số 5 tượng trưng cho mong muốn được ngũ phúc lâm môn, cụ thể:

• Phú: Giàu có, của cải nhiều;
• Quý: Phẩm chất sang trọng;
• Thọ: Sống lâu trăm tuổi;
• Khang: Được nhiều sức khỏe;
• Ninh: Cuộc sống an yên.

Trong Phật Giáo, 5 loại trái cây trên mâm ngũ quả với năm màu sắc khác nhau tượng trưng cho “ngũ thiện căn”, bao gồm tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt). 

Tùy theo vùng miền mà mâm ngũ quả sẽ bao gồm các loại trái cây khác nhau.

Do vậy mà chưng mâm ngũ quả dịp Tết với các loại trái cây khác nhau, màu sắc, hình dáng đa dạng cũng mang những ý nghĩa nhất định:

• Quả bưởi, dưa hấu: Biểu thị cho sự căng tròn, tươi mát, hứa hẹn một năm mới sung túc, đủ đầy;
• Trái hồng, quýt: Màu sắc đỏ cam rực rỡ của trái cây này biểu thị cho sự may mắn và thành đạt;
• Trái lê: Mang ý nghĩa cho sự ngọt ngào, mọi việc suôn sẻ, thuận lợi;
• Trái lựu: Tượng trưng cho con đàn cháu đống, nhà cửa vui tươi;
• Trái đào: Biểu thị cho sự thăng tiến;
• Mai: Tượng trưng cho ý nghĩa con gái phải có chồng, sống cuộc sống gia đình hạnh phúc;
• Trái táo (táo đỏ): Thể hiện cho sự phú quý;
• Thanh long: Ngụ ý rồng mây gặp hội;
• Quả trứng gà có hình trái đào tiên: Lộc trời ban xuống;
• Dừa: Cuộc sống đủ đầy, không thiếu trước hụt sau;
• Sung: Ngụ ý cuộc sống sung túc về nhiều mặt, bao gồm sức khỏe, công việc, tình yêu,...;
• Đu đủ: Thể hiện mong muốn đầy đủ, phồn thịnh;
• Xoài: Ngụ ý cả năm tiêu xài không lo nghĩ, không thiếu thốn.

Bày biện mâm ngũ quả ngày Tết luôn là nét đặc trưng của người Việt nên dù là người vùng miền nào cũng đều có ý nghĩa bày tỏ lòng tôn kính, uống nước nhớ nguồn đối với ông bà, tổ tiên. Đồng thời, mâm ngũ quả cũng truyền tải mong muốn một năm mới luôn được ấm no, may mắn, đủ đầy. 

Tuy nhiên, tùy theo vùng miền mà mâm ngũ quả ngày Tết cũng mang nét đặc trưng riêng. Điển hình là với người miền Bắc mâm ngũ quả phải nhiều màu sắc và đảm bảo đúng Ngũ hành; người miền Trung chuẩn bị mâm ngũ quả thường sẽ đơn giản hơn với các loại trái cây gần gũi cuộc sống, không quá câu nệ hình thức. Riêng với người miền Nam, mâm ngũ quả thường xoay quanh mong ước “Cầu sung vừa đủ xài' và tuyệt đối tránh những loại trái cây phát ra âm mang ý nghĩa không tốt, chẳng hạn như chuối (hàm ý làm ăn chúi nhủi, không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (quýt làm cam chịu),…

Chuẩn bị mâm ngũ quả theo vùng miền

Mâm ngũ quả miền Bắc

Người miền Bắc chuẩn bị mâm ngũ quả đẹp phải đầy đủ các loại trái cây

Người miền Bắc chuẩn bị mâm ngũ quả đẹp phải đầy đủ các loại trái cây, chẳng hạn như chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,... Màu sắc mâm ngũ quả phải rực rỡ nhưng hài hòa, đảm bảo theo đúng Ngũ hành:

• Kim (màu trắng);
• Mộc (màu xanh lá);
• Thủy (màu đen);
• Hỏa (màu đỏ);
• Thổ (màu vàng).

Khi chọn chuối trong mâm ngũ quả ngày Tết của người Bắc phải là nải chuối xanh thể hiện ý nghĩa của sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Vỏ bưởi màu vàng mang ý nghĩa của sự giàu sang, may mắn (nhiều gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ cũng có màu vàng). Trong khi đó dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước năm mới an lành và nhiều phúc lộc.

Ngoài ra, mâm ngũ quả còn được điểm thêm bởi quất cảnh, quả hồng (ớt đỏ) để khiến mâm ngũ quả có màu sắc đỏ, vàng rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn, thành đạt. Cách bày biện mâm ngũ quả kiểu truyền thống của người Bắc là xếp nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ các loại quả còn lại, bưởi/phật thủ/mãng cầu nằm chính giữa, còn những loại trái khác như đào, hồng, quýt, táo thì điểm xung quanh, nếu còn chỗ trống thì có thể cho ớt, quất vào xen kẽ.

Mâm ngũ quả miền Trung

So với miền Bắc thì mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung thường đơn giản hơn, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, chỉ cần gia chủ thành tâm.

Các loại trái cây thường xuất hiện trên mâm ngũ quả của người miền Trung là:

• Thanh long;
• Chuối;
• Dưa hấu;
• Mãng cầu;
• Dứa;
• Sung;
• Cam;
• Quýt;
• …

Mâm ngũ quả miền Nam

Người miền Nam thường bày biện theo ước mong một năm “Cầu sung vừa đủ xài”.

Như đã có đề cập ở trên, người miền Nam thường bày biện mâm ngũ quả theo ước mong một năm “Cầu sung vừa đủ xài” nên chủ yếu sẽ xoay quanh các loại trái cây sau đây:

• Mãng cầu;
• Sung;
• Dừa;
• Đu đủ;
• Xoài.

Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Nam thường sắp xếp theo thứ tự đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước rồi sau đó lần lượt đến những loại trái cây còn lại vì chúng nhẹ hơn và nhanh mềm.

Cách chưng mâm ngũ quả đẹp để gặp may mắn

Cách bày mâm ngũ quả 1

Nguyên liệu:

• 12 quả quýt;
• 5 quả xoài;
• 1 quả vú sữa;
• 1 quả phật thủ;
• 1 quả thanh long;
• 1 quả lê;
• 1 quả táo;
• 8 quả ớt;
• Quất (tùy ý muốn).

Cách thực hiện:

• Bước 1: Đặt quýt vào trong lòng dĩa.
• Bước 2: Đặt xen kẽ 1 quả xoài với 1 quả quýt trên thành dĩa
• Bước 3: Đặt thanh long ở giữa (phía trên quýt), sau đó cho vú sữa, phật thủ, táo, 1 quả quýt và lê vào xung quanh để giữ thanh long đứng vững.
• Bước 4: Điểm những quả ớt vào giữa xoài và quýt ở thành dĩa, trong khi đó cho quất thì trang trí ở những khoảng trống miễn nhìn đẹp mắt.

Cách bày mâm ngũ quả

Cách bày mâm ngũ quả 2

Nguyên liệu:

• 14 quả quýt;
• 1 quả dưa hấu;
• 1 quả lê;
• 1 quả phật thủ;
• 1 quả táo;
• 4 quả xoài;
• 1 quả vú sữa;
• 10 quả ớt;
• Quất (tủy ý muốn).

Cách thực hiện:

• Bước 1: Đặt quả dưa hấu vào chính giữa dĩa, sau đó phần thành dĩa sẽ xếp đầy quýt thành vòng tròn;
• Bước 2: Đặt phật thủ và quả lê bên cạnh dưa hấu, phía trước và sau là xoài và quýt để giữ dưa hấu đứng vững ở giữa;
• Bước 3: Đặt thêm quả táo và quả vú sữa ở phía trên mặt bên cạnh dưa hấu;
• Bước 4: Điểm những quả ớt xung quanh dĩa giữa những quả quýt, điểm thêm quất ở khoảng trống sao cho nhìn thật bắt mắt.

Bày mâm ngũ quả sao cho nhìn đẹp mắt

Cách bày mâm ngũ quả 3

Nguyên liệu:

• 1 nải chuối;
• 1 quả mãng cầu;
• 2 quả táo;
• 1 quả lê;
• 10 quả quýt;
• 2 quả vú sữa;
• 1 quả phật thủ;
• 1 quả thanh long;
• 2 quả xoài;
• Ớt, quất (tùy ý muốn).

Cách thực hiện:

• Bước 1: Đặt nải chuối vào chính giữa dĩa;
• Bước 2: Xung quanh dưới nải chuối đặt vào 1 quả xoài, 2 quả vú sữa và 2 quả táo đối xứng hai bên ở mặt trước;
• Bước 3: Đặt mỗi bên 2 quả quýt xếp chồng lên nhau bên cạnh nải chuối;
• Bước 4: Đặt quả thanh long lên giữa nải chuối, xung quanh là xoài, phật thủ và lê. Ngoài ra, bạn đặt quýt xung quanh, phía dưới để giữ vững mâm ngũ quả;
• Bước 5: Đặt mãng cầu vào phía sau, xung quanh thành dĩa có thể điểm ớt và quất sao cho đẹp mắt.

Mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành của phương Đông.

Một số lưu ý cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả là mâm trái cây bao gồm 5 loại trái hoặc có thể nhiều hơn tùy gia đình. Tuy chỉ là mâm trái cây chưng trong những ngày tết nhưng vẫn có một số điều bạn cần lưu ý để việc bày biện mâm ngũ quả sao cho thật ý nghĩa và chu đáo, tránh mắc lỗi.

Hiểu sai về ý nghĩa mâm ngũ quả, ý nghĩa từng quả

Mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành của phương Đông nên bạn cần lưu ý khi chọn các loại trái cây có ý nghĩa và đủ 5 màu của Ngũ hành.

Một số loại trái cây tương ứng với Ngũ hành bạn có thể tham khảo chọn lựa:

• Kim (màu trắng): Dưa lê trắng, lê trắng,…
• Mộc (màu xanh lá): Dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa,…
• Thủy (màu đen): Nho đen hoặc những trái cây có màu sậm tối ví dụ như vú sữa tím đậm,...
• Hỏa (màu đỏ): Táo đỏ, hồng, dừa lửa, thanh long,…
• Thổ (màu vàng): Cam, quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ,...

Chuối chưng phải chọn đúng cách, hướng lên trên như bàn tay xòe ra nâng đỡ.

Rửa trái cây

Nhiều người quan niệm trái cây bày cúng phải bóng loáng, sạch đẹp nên trước khi chưng lên mâm ngũ quả phải rửa sạch. Tuy nhiên, suy nghĩ này là không đúng nhé vì nếu bạn rửa sẽ làm cho trái cây bị héo nhanh, mau hư.

Để trái cây chưng có bề ngoài sạch đẹp bạn chỉ cần dùng giấy ướt lau sạch vỏ, sau đó phết một lớp dầu ăn thật mỏng lên là lớp vỏ sẽ nhanh chóng bóng loáng, đẹp mắt.

Chưng quá 5 loại trái

Nhiều người muốn bày nhiều loại trái lên mâm để nhìn cho đầy đủ, sung túc. Tuy nhiên, điều này là không cần thiết vì mâm ngũ quả chỉ cần 5 loại trái cây khác nhau (tốt nhất nên theo Ngũ hành). Ngoài ra, chỉ bày biện trái cây lên mâm chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác nữa vì đây là mâm ngũ quả.

Chọn đúng số lượng quả

Trái cây chưng phải chọn đúng cách, chẳng hạn như với chuối phải chọn nải có trái to đều, phân bổ đều nhau và hướng lên trên như bàn tay xòe ra nâng đỡ. Số trái chuối phải là số lẻ, hứng lộc bao bọc cho toàn thể gia đình. 

Trên đây là những thông tin giúp chị em hiểu đúng về mâm ngũ quả ngày Tết, cách bày biện và chọn lựa trái cây cúng đúng ý nghĩa. Lưu ý chị em cần phải có sự sáng suốt trong khâu mua hàng, nhất là trái cây dịp tết để mâm ngũ quả được tươi và chưng lâu.

Phúc Khang

Nguồn tham khảo: Tổng hợp